Ο Μεγάλος Αδελφός τρώει αποβολή

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΕΡΒΑ

Επιτρέπεται η τοποθέτηση καμερών ασφαλείας στα σχολεία και σε ποιους χώρους; Είναι δυνατή η ανάρτηση φωτογραφιών μαθητών στο Ιντερνετ; Ποια προσωπικά δεδομένα μπορούν να καταγράφουν οι διευθυντές στα σχολικά αρχεία και πότε είναι απαραίτητη η δήλωση του θρησκεύματος των μαθητών; Τελικά, έχουν οι ανήλικοι δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, όπως οι ενήλικοι;

Τα ενδιαφέροντα αυτά ερωτήματα έχουν αποκτήσει στον καιρό του Διαδικτύου και της ευρείας κυκλοφορίας των πληροφοριών ιδιαίτερα επίκαιρο χαρακτήρα. Πρόσφατα, άλλωστε, προκλήθηκε, στη Λάρισα, μεγάλη κοινωνική αναταραχή, όταν κάποιοι μαθητές ανάρτησαν στο Ιντερνετ φωτογραφίες συμμαθητών τους, χωρίς να έχουν πάρει προηγουμένως την άδειά τους.

Η ιδιωτική ζωή των ανηλίκων

Ναι, σαν ανθρώπινες υπάρξεις, έχουν και οι ανήλικοι μαθητές δικαίωμα προστασίας της ιδιωτικής τους ζωής, αποφαίνεται η Επιτροπή προστασίας δεδομένων της Ε.Ε. (αποτελείται από εκπροσώπους όλων των εθνικών Αρχών Προστασίας προσωπικών δεδομένων των χωρών-μελών).

Η επιτροπή έκρινε αναγκαίο να δώσει γενικές κατευθυντήριες οδηγίες στα κράτη για το πώς θα εφαρμοσθεί και στους ανήλικους μαθητές η αρχή της προστασίας των προσωπικών τους δεδομένων στα παρακάτω έξι κρίσιμα καθημερινά ζητήματα:

1 Κάμερες: Η τοποθέτησή τους επηρεάζει τις ατομικές ελευθερίες, γι' αυτό πρέπει να τοποθετούνται με φειδώ, μόνο εκεί όπου είναι απολύτως απαραίτητο και εφόσον άλλα, λιγότερο ενοχλητικά, μέτρα δεν είναι αποτελεσματικά.

Η απόφαση για την τοποθέτηση καμερών πρέπει να παίρνεται ύστερα από σχολαστική συζήτηση μεταξύ δασκάλων και γονέων, αφού ληφθούν υπόψη οι σκοποί της εγκατάστασης και η αρτιότητα του συστήματος παρακολούθησης. Υπάρχουν σημεία όπου η ασφάλεια είναι υψίστης σημασίας. Εκεί, οι κάμερες μπορούν εύκολα να δικαιολογηθούν, όπως π.χ. οι είσοδοι των σχολείων ή κάποια μέρη στα οποία κυκλοφορούν και άλλα άτομα μαζί με τους μαθητές.

Το δικαίωμα της ιδιωτικότητας των μαθητών και των καθηγητών καθώς και το ουσιώδες δικαίωμα στη μάθηση, δεν δικαιολογούν τη μόνιμη εγκατάσταση καμερών σε αίθουσες διδασκαλίας, σε χώρους ανάπαυσης, σε γυμναστήρια και αποδυτήρια.

«Εθισμός» στην παρακολούθηση

Ολοι πρέπει να γνωρίζουν ότι παρακολουθούνται, καθώς και τον υπεύθυνο για την επιτήρηση αυτή. Οι αρχές οφείλουν να εξετάζουν συχνά το κατά πόσο είναι αναγκαία η συνέχιση της λειτουργίας των καμερών. Η επιτροπή αναγνωρίζει, πάντως, ότι οι κάμερες μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την αντίληψη των μαθητών για την ελευθερία, καθώς από πολύ νεαρή ηλικία θα θεωρούν ότι είναι φυσιολογικό να παρακολουθούνται!

2 Θρήσκευμα-διακρίσεις: Αρκεκτά από τα προσωπικά στοιχεία που ζητούν οι σχολικές αρχές από τους μαθητές, μπορούν να δημιουργήσουν διακρίσεις (π.χ οι φυλετικές αναφορές, η προσφυγική ιδιότητα, το θρήσκευμα).

Η δήλωση του θρησκεύματος των μαθητών μπορεί να γίνει αποδεκτή μόνο εάν χρησιμοποιείται για εγγραφή σε θρησκευτικό σχολείο ή για λόγους αποκλειστικά διοικητικούς.

Ετσι, σε αντίθεση με ό,τι γίνεται στα ελληνικά σχολεία, δεν πρέπει να γίνεται υπερβολική καταγραφή των θρησκευτικών πεποιθήσεων των μαθητών. Ως διοικητικοί σκοποί, που δικαιολογούν την καταγραφή, θεωρούνται, για παράδειγμα, η παρακολούθηση ενός θρησκευτικού μαθήματος και η προτίμηση στο φαγητό.

3 Φάκελοι μαθητών: Σε όσα σχολεία επιβάλλεται η συμπλήρωση εντύπου προσωπικών δεδομένων, πρέπει οι μαθητές να ενημερώνονται για τους σκοπούς του αρχείου και τους υπεύθυνους επεξεργασίας. Τα δεδομένα αυτά δεν πρέπει, όμως, να είναι υπερβολικά. Στοιχεία για τις ακαδημαϊκές σπουδές των γονέων, το επάγγελμα ή το εάν εργάζονται, δεν είναι πάντοτε απαραίτητα.

Απαγορεύεται επίσης η μεταβίβαση αυτών των δεδομένων σε τρίτους, για λόγους μάρκετινγκ (π.χ. σε τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες).

4 Ευαίσθητες πληροφορίες: Απαιτείται ειδική μέριμνα για τήρηση της εμπιστευτικότητας. Ως ευαίσθητα δεδομένα θεωρούνται οι πειθαρχικές διαδικασίες, οι περιπτώσεις βίας, η ιατρική φροντίδα στα σχολεία, η κοινωνική μέριμνα για φτωχούς μαθητές, ο σχολικός προσανατολισμός.

5 Αποτελέσματα: Η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων σε κάθε περίπτωση πρέπει να γίνεται όταν αυτό είναι αναγκαίο και μόνο αφού έχουν ενημερωθεί μαθητές και γονείς για τους σκοπούς της.

6 Φωτογραφίες μαθητών: Τα σχολεία μπαίνουν συχνά στον πειρασμό να δημοσιεύουν, στον τύπο ή στο Διαδίκτυο, φωτογραφίες μαθητών τους. Ειδικά στο Ιντερνετ, πρέπει να επιδειχθεί ιδιαίτερη προσοχή. Χρειάζεται αξιολόγηση του είδους της φωτογραφίας και του σκοπού της δημοσίευσης. Τα παιδιά πρέπει να ενημερωθούν για τη δημοσίευση και να δώσουν προηγουμένως τη συγκατάθεσή τους. Επιτρέπονται εξαιρέσεις, ιδίως σε συλλογικές φωτογραφίες από σχολικές εκδηλώσεις.